Η αδράνεια του καθεστώτος στο ζήτημα των πολιτικών μεταρρυθμίσεων σε συνδυασμό με την οικονομική αποτυχία των κυβερνητικών προγραμμάτων ανάπτυξης κατέστησε τη Συρία μια χώρα υποψήφια για εξέγερση. Οι παράγοντες που ξεχωρίζουν το καθεστώς της Συρίας από εκείνα της Αιγύπτου, της Τυνησίας και της Υεμένης και του δίνουν κάποια λαϊκή νομιμοποίηση είναι η στήριξη που παρέχει η Δαμασκός στην Χεζμπολάχ και την Χαμάς καθώς και η εμπόλεμη κατάσταση με το Ισραήλ εξαιτίας της κατοχής των υψωμάτων του Γκολάν. Ωστόσο η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που ισχύει από το 1963[1], η διαφθορά, η φτώχεια, η ανεργία, ο μονοκομματισμός. η στέρηση των στοιχειωδών πολιτικών δικαιωμάτων αποτελούν παράγοντες που ευνοούν την εξέγερση στη Συρία όπως και στην περίπτωση της Αιγύπτου, της Τυνησίας και της Υεμένης.

Cataclysmic territorial encroachment by the IS/ISIS (Islamic State of Iraq and Syria) towards Baghdad and in Iraq's Kurdish region beyond Mosul remains as ascendant as it is in northern Syria despite the aerial attacks and some external assistance to the recently installed Haider al-Abadi administration in Iraq. With the air campaign proving less effective, the United States and other Western allies have accentuated pressure on Turkey to commit its troops on the ground so as to blunt the IS forces. Interestingly, President Bashar al-Assad of Syria, the main antagonist for the IS, Ankara and the NATO, may be receptive to the idea of Turkish troops fighting fellow Sunnis so as to provide him both a needed legitimacy and some respite since President Tayyip Erdogan remains a persistent foe for the Baathist regime in Damascus. Concurrently, the Kurds divided across several post-colonial states and often seeking sovereignty and unification, begrudge Turkey for not helping their co-ethnics in Syria and for keeping its involvement limited to strictly settling down displaced Arabs and Kurdish refugees. In the same vein, the Iranians are equally engrossed in this fratricide on the side of a beleaguered Assad and a vulnerable Baghdad regime while poised against the troubadours of a Sunni Middle East such as Saudi Arabia and Qatar. In fact, they are relishing a field day since their favourite Shia Houthis obtained an upper hand in a war torn Yemen. Another major Iranian ally, Hezbollah, is already well-ensconced in Lebanon besides fighting the Sunni opposition to Assad, whereas rest of the world seems to be largely focused on IS's assault on Ain-al Arab (Kobani), a strategic town straddling the Turkish-Syrian borders. If the IS was able to capture this town, it would have the entire swathe of territory from Kirkuk in Iraq to Aleppo and eastern Mediterranean in Syria under its control bestowing it some of the most fertile valleys along with facilitating the munificent export of gas.

The presence of the USA in Iraq, the threats by former US defense minister Donald Rumsfeld in 2003 against Syria, Erdogan’s Justice and Development Party coming to power in Turkey, the isolation of the Syrian regime due to the cold relations with Lebanon’s and Jordan’s governments and the economic cooperation with Syria were the main causes of strengthening the relations between Turkey and Syria during the period 2003-2010[1]. However, the spread of the Arab Spring in Syria cast a shadow over the good relations between Ankara and Damascus. As a result, reservation and suspicion obscured the communication between the two states.

Ακόμη και στις πιο σκοτεινές στιγμές διεθνούς απομόνωσης και δυτικών πιέσεων ένα πράγμα δεν μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος, ότι είναι δυνατόν να αγνοήσει το Ιράν χωρίς να πληρώσει ιδιαιτέρως βαρύ τίμημα. Σήμερα η συζήτηση για το συριακό ζήτημα περιστρέφεται γύρω από την συμπεριφορά κρατών, όπως η Ρωσία, η Τουρκία ή ακόμη και η Γαλλία, ενώ φαίνεται να παραγνωρίζει τον κεντρικό ρόλο του Ιράν. Θα τολμούσαμε να ισχυριστούμε ότι χωρίς κάποιες από τις παραπάνω ή και όλες τις παραπάνω δυνάμεις το συριακό ζήτημα μπορεί να επιλυθεί, χωρίς όμως την Τεχεράνη (και βεβαίως τη Ριάντ και την Ουάσιγκτον) δεν μπορεί.

Η σφαγή της Άγκυρας δείχνει με τον πιο βάρβαρο αλλά σαφή τρόπο την περιδίνηση στην οποία έχει περιέλθει η Τουρκία τα τελευταία τρία χρόνια. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι ανά εικοσαετία σχεδόν (δεκαετίες 1970, 1990 και αυτή που διανύουμε) η γείτων βρίσκεται σε «κρίση», που πια μοιάζει ενδημική. Κάθε φορά η μετακεμαλική Τουρκία είχε να αναμετρηθεί με τρείς βασικές προκλήσεις: την σχέση του κράτους με την οικονομία, την σχέση του τουρκικού εθνικισμού με το κουρδικό στοιχείο και τέλος την σχέση του κράτους με το Ισλάμ. Καμία ίσως από τις προηγούμενες κρίσεις δεν επηρεαζόταν τόσο από το περιφερειακό ισοζύγιο ισχύος όσο αυτή και σε καμία από τις προηγούμενες οι υπερδυνάμεις δεν είχαν τόσο λίγη δυνατότητα παρέμβασης όσο σήμερα.

Όταν ο Sharif της Μέκκας, Χουσεΐν, κήρυξε μαζικό τζιχάντ τον Ιούνιο του 1916, καλώντας τους Άραβες της χερσονήσου, του Ιράκ και της Εύφορης Ημισελήνου σε ξεσηκωμό κατά της «άπιστης» κυβέρνησης των Νεότουρκων, διάβαινε εν γνώσει του τον δικό του Ρουβίκωνα: εκείνος ο παλιός κόσμος δε θα ήταν ποτέ πια ο ίδιος, αφού η διάρρηξη των δεσμών μεταξύ των δύο κύριων εθνοτικών συνιστωσών του ηγετικού μουσουλμανικού millet, ενεργοποίησε την διαδικασία πολιτικής χειραφέτησης των Αράβων από τους Οθωμανούς κυριάρχους τους.

Από το 1949 ώς το 1970 η Συρία ήταν ίσως η πιο ασταθής χώρα στον κόσμο. Ισχνά κοινοβουλευτικά διαλείμματα παρεμβάλλονταν ανάμεσα σε συνεχή στρατιωτικά πραξικοπήματα, περίπου ένα κάθε χρόνο. Μια χώρα μωσαϊκό εθνοθρησκευτικών ομάδων: Άραβες σουνίτες μουσουλμάνοι (περισσότεροι από το 50%), αλαουίτες (κλάδος των σιιτών μουσουλμάνων με πολλά στοιχεία όμως συγκρητισμού, περίπου 10%), χριστιανοί (ορθόδοξοι, Συροχαλδαίοι, καθολικοί, 10% του πληθυσμού), Κούρδοι (οι περισσότεροι σουνίτες μουσουλμάνοι, επίσης 10%), Δρούζοι και Αρμένιοι. Η ανάπτυξη του συριακού αραβικού εθνικισμού μονοπωλήθηκε στα χρόνια του μεσοπολέμου από τη σουνιτική μεγάλη γαιοκτημονική τάξη και λιγότερο από χριστιανούς ριζοσπάστες διανοούμενους. Η άνοδος του παναραβικού κινήματος Μπάαθ ήρθε κυρίως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο ως αντίδραση μεσαίων στρωμάτων (επιστημόνων, επαγγελματιών και μετέπειτα στρατιωτικών) στη γαιοκτημονική πολιτική κυριαρχία και στην αδυναμία της να αντιπαρατεθεί στο Ισραήλ στον πόλεμο του 1948.

Εν αντιθέσει με τις προηγηθείσες εξεγέρσεις (με μερική εξαίρεση αυτή της Λιβύης), που περιορίστηκαν σε μεγάλο βαθμό στο εσωτερικό των χωρών, η εξέγερση στη Συρία διαχειρίζεται την τύχη ευρύτερων περιφερειακών σχέσεων και ως εκ τούτου προσελκύει δρώντες, που ευελπιστούν να διαμορφώσουν την κατάσταση ή είναι παθητικοί αποδέκτες της.

Ο συνεχιζόμενος αγώνας κατά του καθεστώτος στη Σύρια, που σύντομα εξελίχθηκε σε εμφύλια σύγκρουση, έχει τρομερές επιπτώσεις σε μια κοινωνία που ζούσε ήδη επί 50 χρόνια φιμωμένη εξαιτίας των κατασταλτικών μέτρων και του στρατιωτικού νόμου. Αυτό που ξεκίνησε ως απαίτηση για άρση της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης κατέληξε σε εξέγερση εναντίον του καθεστώτος και στη συνέχεια, εναντίον ενός σημαντικού μέρους του Συριακού πληθυσμού, με ανυπολόγιστες ανθρωπιστικές συνέπειες.