Κατά την τελευταία δεκαετία, τα εμπόδια για την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία διαμορφώθηκαν κυρίως από την εξωτερική παρέμβαση δύο βασικών παραγόντων: της Ρωσίας και της Χεζμπολάχ. Η Μόσχα παρείχε κρίσιμη αεροπορική υποστήριξη στην κυβέρνηση της Συρίας, ενώ η Χεζμπολάχ, με την υποστήριξη του Ιράν, πρόσφερε χερσαίες δυνάμεις που βοήθησαν στη διατήρηση της εξουσίας του Άσαντ. Από την άλλη πλευρά, το Ισραήλ και τα κράτη του Κόλπου, όπως η Σαουδική Αραβία, είχαν τις δικές τους επιφυλάξεις σχετικά με το ποιος ή τι θα μπορούσε να διαδεχθεί τον Άσαντ. Για το Ισραήλ, το ενδεχόμενο να αναλάβει τη Συρία η Μουσουλμανική Αδελφότητα, με την υποστήριξη της Τουρκίας, ήταν πιο ανησυχητικό από τη συνέχιση της διακυβέρνησης του Άσαντ. Σε αυτό το πλαίσιο, η προτίμηση του Ισραήλ ήταν «ο διάβολος που γνωρίζουν» —ο Άσαντ— παρά ένα αβέβαιο μέλλον με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα.
Ωστόσο, σήμερα, αυτά τα εμπόδια φαίνεται να έχουν ουσιαστικά εξαλειφθεί. Η Ρωσία, το Ιράν και η Χεζμπολάχ, που αντιμετωπίζουν τις δικές τους υπαρξιακές κρίσεις, δεν είναι πλέον σε θέση να προσφέρουν ουσιαστική υποστήριξη στο καθεστώς του Άσαντ. Όπως σημείωσε ένας Ιρανός αναλυτής, η χώρα του δεν μπορεί να σώσει ένα καθεστώς του οποίου ο στρατός αποστατεί μαζικά.
Η ικανότητα του Άσαντ να εξασφαλίσει στρατιωτικές νίκες την τελευταία δεκαετία δεν μεταφράστηκε σε μακροπρόθεσμη πολιτική επιτυχία. Αν και τεχνικά κέρδισε τον πόλεμο, η ευρύτερη ειρήνη παρέμεινε άπιαστη. Απέτυχε να επανενώσει τη Συρία υπό την εξουσία του, και σημαντικές περιοχές της χώρας εξακολουθούν να παραμένουν εκτός του ελέγχου του. Η περιοχή του Ιντλίμπ, ειδικότερα, εξακολουθεί να βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό υπό την επιρροή τζιχαντιστικών ομάδων, πολλές από τις οποίες υποστηρίζονται από την Τουρκία. Στο μεταξύ, στα βορειοανατολικά της Συρίας, αναδύθηκε η αυτόνομη περιοχή της Ροζάβα, με επικεφαλής τους Κούρδους και την προστασία των ΗΠΑ, ενώ η Τουρκία κατέλαβε την περιοχή του Αφρίν, περιπλέκοντας περαιτέρω τις φιλοδοξίες του Άσαντ για εδαφική επανένωση.
Οικονομικά, η Συρία βρίσκεται σε ερείπια. Ο Άσαντ δεν κατάφερε να ανασυγκροτήσει τις κατεστραμμένες υποδομές της χώρας ή να ανακουφίσει τον συριακό λαό από τη φτώχεια. Τα συστήματα υγείας και εκπαίδευσης, που ήταν ήδη σε αποσύνθεση πριν από τον πόλεμο, συνεχίζουν να καταρρέουν. Παρά τη στήριξη από τη Ρωσία και το Ιράν, καμία από αυτές τις δυνάμεις δεν ήταν ικανή ή πρόθυμη να παράσχει τους οικονομικούς πόρους που απαιτούνται για την ανοικοδόμηση της Συρίας. Η χώρα χρειάζεται απεγνωσμένα πάνω από 300 δισεκατομμύρια δολάρια για να ξαναχτιστεί, αλλά τόσο η Μόσχα όσο και η Τεχεράνη αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες και δεν έχουν μπορέσει να διαθέσουν σημαντικά ποσά. Επιπλέον, η Συρία έχει μετατραπεί ολοένα και περισσότερο σε ναρκο-κράτος, με την κυβέρνηση να βασίζεται στην παραγωγή και διακίνηση captagon, ενός ισχυρού αμφεταμινικού ναρκωτικού, για να χρηματοδοτήσει τις δραστηριότητές της.
Μεγάλα τμήματα του στρατού και των δυνάμεων ασφαλείας έχουν εμπλακεί σε καρτέλ ναρκωτικών, επιδεινώνοντας περαιτέρω την κατάρρευση του κράτους. Αυτή η μεταμόρφωση του κράτους οδήγησε στην κατάρρευση του κοινωνικού συμβολαίου που στήριζε το καθεστώς Άσαντ από την εποχή του Χάφεζ αλ-Άσαντ. Επί Χάφεζ, το καθεστώς εξασφάλιζε ένα επίπεδο ευημερίας και σταθερότητας με αντάλλαγμα την απόλυτη αφοσίωση στην κυβέρνηση. Όσοι αντιστέκονταν στο καθεστώς υφίσταντο σκληρή καταστολή. Ωστόσο, αυτό το συμβόλαιο έχει διαρραγεί επί Μπασάρ αλ-Άσαντ.
Ο συριακός στρατός, κάποτε υπερήφανος και πιστός θεσμός, έχει δει χιλιάδες στρατιώτες και αξιωματικούς να εγκαταλείπουν τις θέσεις και τα όπλα τους. Αυτή η μαζική αποστασία δείχνει μια κυβέρνηση που δεν εμπνέει πλέον πίστη και, σε πολλές περιπτώσεις, δεν υπάρχει κράτος για να υπερασπιστεί κανείς.
Στο μεταξύ, η Τουρκία έχει επεκτείνει την επιρροή της στη Συρία, αναδεικνυόμενη σε κεντρικό παράγοντα στη διαμόρφωση των εξελίξεων στην περιοχή. Ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, παρά τη σκληρή ρητορική του προς το Ισραήλ και τη στήριξή του στους Παλαιστινίους, έχει τελικά συμβάλει στην ασφάλεια του Ισραήλ. Αυτή η παραδοξότητα προέκυψε επειδή η Τουρκία επέτρεψε σε τζιχαντιστικές ομάδες να καταλάβουν μεγάλα τμήματα της Συρίας, συμπεριλαμβανομένης της Δαμασκού, υπονομεύοντας την εξουσία του Άσαντ. Μεσοπρόθεσμα, η Τουρκία μπορεί να αποκομίσει οφέλη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τα οποία θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν στρατιωτική παρέμβαση στη Ροζάβα.
Η Ρωσία, αν και εξακολουθεί να διατηρεί δύο κρίσιμες στρατιωτικές βάσεις στη Συρία, βλέπει τη σημασία της να μειώνεται στην περιοχή. Αυτές οι βάσεις είναι ζωτικής σημασίας για την επισκευή ρωσικού στρατιωτικού εξοπλισμού και χρησιμεύουν ως υλικοτεχνικοί κόμβοι για τη ρωσική παρουσία στη Μεσόγειο και την Αφρική. Παρόλα αυτά, η φήμη της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή έχει πληγεί σοβαρά. Ο Άσαντ, όπως ο Σαντάμ Χουσεΐν και ο Μουαμάρ Καντάφι πριν από αυτόν, είναι άλλος ένας ηγέτης που, παρά τους στενούς δεσμούς με τη Ρωσία, εγκαταλείφθηκε από τη Μόσχα όταν έγινε σαφές ότι το καθεστώς του δεν μπορούσε πλέον να κρατηθεί στην εξουσία. Αυτή η «προδοσία» έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες για τον μελλοντικό ρόλο της Ρωσίας στην περιοχή, καθιστώντας δύσκολο για οποιοδήποτε κράτος ή καθεστώς να εμπιστευτεί τη Μόσχα για την ασφάλειά του.
Το μέλλον της Συρίας παραμένει εξαιρετικά αβέβαιο. Μία από τις πιο εξέχουσες επαναστατικές δυνάμεις της χώρας, η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Μεγάλης Συρίας (HTS), με επικεφαλής τον Αμπού Μοχάμεντ αλ-Τζολανί, έχει εκφράσει υποστήριξη για μια αποκεντρωμένη μορφή διακυβέρνησης που θα σέβεται τα δικαιώματα των διαφόρων θρησκευτικών κοινοτήτων. Ωστόσο, παραμένει ασαφές εάν ο αλ-Τζολανί θα επιδιώξει δημοκρατικές διαδικασίες, όπως εκλογές, ή θα επιτρέψει την ίδρυση ελεύθερων πολιτικών οργανώσεων, ειδικά αν αυτές οδηγήσουν στη Μουσουλμανική Αδελφότητα ως κυρίαρχη πολιτική δύναμη. H HTS θα έχει επίσης να αντιμετωπίσει το ένοπλο καρτέλ του captagon. Αυτή η αβεβαιότητα υποδηλώνει ότι οι συγκρούσεις χαμηλής έντασης μεταξύ διαφόρων πολιτοφυλακών και οργανώσεων στη Συρία είναι πιθανό να συνεχιστούν, οδηγώντας ενδεχομένως σε μια παρατεταμένη περίοδο αστάθειας.
Ο Λίβανος, ο οποίος εδώ και καιρό επηρεάζεται έντονα από τις εξελίξεις στη Συρία, είναι πιθανό να αισθανθεί τις επιπτώσεις από την αποδυνάμωση της Χεζμπολάχ. Η πλήρης αποσύνθεση της δύναμης της Χεζμπολάχ θα άλλαζε την πολιτική ισορροπία στον Λίβανο, ενδεχομένως οδηγώντας σε μεγαλύτερη επιρροή για τις σουνιτικές μουσουλμανικές φατρίες. Είναι επίσης σημαντικό να θυμόμαστε ότι από το 2008, ο Λίβανος φιλοξενεί διάφορες τζιχαντιστικές οργανώσεις, όπως η Φατάχ αλ-Ισλάμ, οι οποίες αντιμετωπίστηκαν από τη Χεζμπολάχ και τον λιβανέζικο στρατό. Μια περαιτέρω αποδυνάμωση της Χεζμπολάχ στον Λίβανο θα μπορούσε να μεταβάλει σημαντικά την περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων.
Για το Ισραήλ, ένα από τα κύρια οφέλη της κατάρρευσης του Άσαντ θα ήταν η διάλυση της στρατηγικής διαδρομής που συνδέει την Τεχεράνη με τη Μεσόγειο μέσω της Δαμασκού. Αυτή η διαδρομή υπήρξε κρίσιμη για τη στήριξη της Χεζμπολάχ από το Ιράν και τις ευρύτερες περιφερειακές φιλοδοξίες της Τεχεράνης.
Για το Ισραήλ και άλλους περιφερειακούς παράγοντες, η χειραγώγηση του χάους στην Συρία είναι η προτιμητέα τακτική. Δεξαμενές σκέψης της δεξιάς πτέρυγας του Ισραήλ υποστηρίζουν ολοένα και περισσότερο ότι το τρέχον γεωπολιτικό κλίμα είναι ευνοϊκό για την εξουδετέρωση των απειλών από το Ιράν και τη Χεζμπολάχ. Η πιθανότητα μιας νέας ισραηλινής στρατιωτικής επιχείρησης κατά του Ιράν αποτελεί πλέον αυξανόμενη ανησυχία, ιδιαίτερα με τις ραγδαία μεταβαλλόμενες δυναμικές στην περιοχή. Η Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ και η Ιορδανία ανησυχούν επίσης βαθιά για την πιθανότητα μιας ανεξέλεγκτης σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή.
Στο Ιράν, η ήττα του καθεστώτος Άσαντ συνιστά στρατηγικό πλήγμα για τις φιλοδοξίες της χώρας στην περιοχή. Επί χρόνια, η ιρανική ηγεσία, ιδίως οι Φρουροί της Επανάστασης και ο συντηρητικός κλήρος, υποστήριζαν ότι ο καλύτερος τρόπος για να υπερασπιστούν την Ισλαμική Επανάσταση ήταν μέσω επιθετικών στρατηγικών που στόχευαν στην επέκταση της ιρανικής επιρροής πέρα από τα σύνορά τους. Όπως είχε δηλώσει ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ, «Αν η επανάσταση παραμείνει εντός των συνόρων του Ιράν, θα είναι ευάλωτη». Ο ριζοσπαστικός Ισλαμισμός θεωρήθηκε ως το μέσο για την προβολή της ιρανικής ισχύος στην περιοχή, με παρόμοιο τρόπο που ο παναραβισμός υπηρέτησε την Αίγυπτο υπό τον Νάσερ. Ωστόσο, η κατάρρευση του «άξονα της αντίστασης», στον οποίο το Ιράν επένδυσε τόσο πολύ, αποτελεί ένα σημαντικό πλήγμα για την περιφερειακή δύναμη και επιρροή της Τεχεράνης. Κάποιοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η ήττα του Ιράν στη Συρία μπορεί να συγκριθεί με την ήττα της Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν, σηματοδοτώντας ένα καθοριστικό σημείο καμπής για την ευρύτερη περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων. Με τη Ρωσία, το Ιράν και τη Χεζμπολάχ να αντιμετωπίζουν εσωτερικές και εξωτερικές προκλήσεις, το γεωπολιτικό τοπίο στη Μέση Ανατολή υφίσταται βαθιές αλλαγές.Η πιθανότητα νέων συγκρούσεων και ανακατατάξεων παραμένει υψηλή, και το μέλλον της Συρίας και των γειτονικών της χωρών, παραμένει βαθιά αβέβαιο.
