Δείτε την Επίκαιρη Ανάλυση σε μορφή pdf
Στην περίπτωση της Αιγύπτου ο πρόεδρος Μπουμπάρακ αποτελεί τον μακροβιότερο εν ζωή ηγέτη της Μέσης Ανατολής, συμπληρώντας σχεδόν τριακονταετία αρχηγίας της μεγαλύτερης σε κύρος αραβικής χώρας. Ο Μουμπάρακ κατάφερε να διατηρήσει την ψυχρή ειρήνη με το Ισραήλ, να ισορροπήσει τη σχέση του με τα υπόλοιπα αραβικά κράτη, να επιβιώσει της ανάπτυξης του εξτρεμιστικού πολιτικού Ισλάμ στη δεκαετία του 1990, να 
αποφύγει εκρηκτική αύξηση των ήδη μεγάλων κοινωνικών ανισοτήτων και να παίξει έναν εξισορροπητικό ρόλο ανάμεσα στις ΗΠΑ και τα αραβικά ισλαμικά κράτη μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Την τελευταία όμως πενταετία η Αίγυπτος χάνει σταθερά έδαφος απέναντι σε μη αραβικές δυνάμεις που διεισδύουν στις αραβικές ισορροπίες, το Ιράν και την Τουρκία. Χάνει επίσης την επιρροή της απέναντι σε μη κρατικούς δρώντες όπως η ισλαμιστική Χαμάς, με αποτέλεσμα τη μείωση της αποτελεσματικότητας της ως μεσολαβητή στην αραβο-ισραηλινή διαμάχη.
Οι τελευταίες κοινοβουλευτικές εκλογές δεν έγιναν βέβαια για να λύσουν το ζήτημα της διαδοχής του Χόσνι Μουμπάρακ. Τουναντίον, ο περιοριστικός χαρακτήρας τους υποχρέωσε τόσο τους ισλαμιστές Αδελφούς Μουσουλμάνους όσο και τους μεταρρυθμιστές του πρώην επικεφαλής της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας, Μοχάμεντ Ελ-Μπαραντέι σε αποχή από την εκλογική διαδικασία. Η άρχουσα πολιτικο-στρατιωτική ελίτ ήθελε με αυτόν τον τρόπο να δηλώσει ότι η όποια διαδοχή, αλλαγή ή ακόμη και μεταρρύθμιση αποτελεί αποκλειστικό της προνόμιο, το οποίο δεν προτίθεται να μοιραστεί με κανέναν. Το τουρκικό προηγούμενο, φοβίζει (τηρουμένων των αναλογιών) την ελίτ αυτή, η οποία έχει συνδεθεί και με τεράστια οικονομικά συμφέροντα στην χώρα. Οι αιτιάσεις από υψηλά στελέχη του κυβερνώντος κόμματος εναντίον σοβαρών εκλογικών παρατυπιών σχετίζονται με εσωτερικούς διαγκωνισμούς παρά με την αμφισβήτηση του μονοπωλίου της πολιτικο-στρατιωτικής ελίτ στον καθορισμό των εξελίξεων. Η τελευταία πολύνεκρη τρομοκρατική επίθεση εναντίον των Κοπτών δεν έχει σχέση με τον κύριο κορμό της ισλαμιστικής αντιπολίτευσης ούτε μπορεί να αποδοθεί σε κρατικές συνωμοσίες. Εντούτοις είναι φυσικό να επιτείνει την κατάσταση ανασφάλειας και να ενδυναμώνει τα πιο σκληρά στοιχεία του καθεστώτος, αναδεικνύοντας τα σε εγγυητές της διάσωσης της χώρας από το χάος.
Έχει γίνει πολύς λόγος για μια ακόμη «μη εστεμμένη» διαδοχή από τον υιό του Αιγύπτιου ηγέτη, Γκαμάλ Μουμπάρακ, ακολουθώντας το παράδειγμα των Άσαντ της Συρίας. Η εκδοχή αυτή δε φαίνεται να υλοποιείται άμεσα. Η γενιά των υπέργηρων στρατιωτικών που σφυρηλατήθηκε στα άγρια χρόνια των πολέμων και των αναταραχών, έχει μια έμφυτη καχυποψία για τον έντονα μεταρρυθμιστικό λόγο του Γκαμάλ. Ο πιθανότερος διάδοχος από την παλαιά φρουρά θα ήταν ο επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών και στενός σύμβουλος του Αιγύπτιου προέδρου, Ομάρ Σουλεϊμάν, αν δεν ήταν προχωρημένης σχετικά ηλικίας και με προβλήματα υγείας. Αυτό τον καθιστά μάλλον «γέφυρα» για την έλευση του Γκαμάλ Μουμπάρακ παρά πραγματική λύση διαδοχής. Η φιλολογία περί άλλων λύσεων διαδοχής συνεχίζεται με ονόματα όπως του υπουργού αερομεταφορών, Άχμεντ Σάφικ, επίσης στενού συνεργάτη του προέδρου, και αναμένεται να συνεχιστεί. Το ερώτημα όμως θα παραμείνει: η διαδοχή θα σημάνει και μεταρρύθμιση; Η Αίγυπτος δεν είναι Ιράν ούτε Τουρκία, οι αλλαγές και οι μεταρρυθμίσεις, μετά τον Νάσερ, γίνονται εκ των άνω και όχι από εξεγέρσεις ή πολιτικές ανατροπές. H τυνησιακή έκρηξη αν και ισχυρή ως σύμβολο κινητοποίησης, δεν φαίνεται προς το παρόν να υιοθετείται από τις βασικές δυνάμεις της αιγυπτιακής αντιπολίτευσης (ισλαμιστικής και μη). Πάντως είναι βέβαιο πως όσο παραμένει αυτή η αβεβαιότητα η Αίγυπτος δεν θα μπορεί να παίζει τον ηγετικό ρόλο της στην περιοχή με σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην περιφερειακή ισορροπία.
Στη Σαουδική Αραβία από την άλλη πλευρά, η μετάβαση του μονάρχη, Αμπντάλλα μπιν Αμπντέλ-Αζίζ στις ΗΠΑ για θεραπεία σοβαρής νόσου, έφερε ξανά στο προσκήνιο την υποβόσκουσα διαμάχη για τη διαδοχή στον σαουδαραβικό θρόνο. Εδώ τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα και πολλές φορές ιδιαιτέρως κεκαλυμμένα. Για τις εσωτερικές ισορροπίες και ανταγωνισμούς γύρω από τον πολύφερνο σαουδαραβικό θρόνο λέγεται πως «όσοι μιλούν δεν γνωρίζουν και όσοι γνωρίζουν δεν μιλούν». Η επίσης προβληματική υγεία του διαδόχου-πρίγκιπα Σουλτάν μπιν Αμπντέλ Αζίζ κάνουν ακόμη πιο περίπλοκη τη διαδοχή. Κάποιοι αναλυτές βλέπουν μια γενεαλογική και μια πολιτική διαφορά. Η πρώτη αφορά τον ανταγωνισμό μεταξύ των υιών του (εκλιπόντος από το 1953) βασιλιά Αμπντέλ-Αζίζ Ιμπν Σαούντ (ο επίσης εκλιπών βασιλιάς Φάχντ, ο νυν βασιλιάς, ο πρίγκιπας Σουλτάν και ο πρίγκιπας Νάγεφ) και των εγγονών του. Η δεύτερη διαφορά αφορά το εσωτερικό του κύκλου της παλαιότερης γενιάς με τον βασιλιά Αμπντάλλα να θεωρείται εκφραστής μιας μετριοπαθούς μεταρρυθμιστικής γραμμής, τον πρίγκιπα Νάγιεφ μιας σκληρής, συντηρητικής γραμμής και τον πρίγκιπα Σουλτάν να εκφράζει τις απόψεις των υπηρεσιών ασφαλείας.
Αυτές βέβαια οι ομαδοποιήσεις είναι εντελώς σχηματικές μιας και οι ενδο-σαουδαραβικές συμμαχίες περιλαμβάνουν ένα περίπλοκο σύστημα δοσοληψιών και συμβιβασμών μεταξύ των χιλιάδων μελών της βασιλικής οικογένειας, των θρησκευτικών αρχηγών και των αρχηγών των φυλών. Εκείνο όμως που αναμένεται είναι η μείωση των διεθνών και κυρίως των περιφερειακών πρωτοβουλιών του σαουδαραβικού βασιλείου με αρνητικές συνέπειες στην σταθερότητα του Λιβάνου, του Ιράκ. Η συνεννόηση της Σαουδικής Αραβίας με τη Συρία στην πρώτη περίπτωση και τις σουνιτικές δυνάμεις στη δεύτερη αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για την διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας. Ήδη η αποχώρηση του βασιλείου από τις διαπραγματεύσεις για τον Λίβανο αποτέλεσαν ισχυρό πλήγμα στην προσπάθεια για ομαλότητα στην χώρα, μετά την πτώση της κυβέρνησης.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε το μεγάλο πρόβλημα που θα αποτελεί μια Σαουδική Αραβία σε αβέβαιη διαδικασία διαδοχής σε περίπτωση στρατιωτικής επέμβασης εναντίον του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Τέλος, ο σημαντικός ρόλος του βασιλείου στις εξελίξεις στο Σουδάν και την γειτονική Υεμένη στην αντιμετώπιση των τζιχαντικών οργανώσεων τύπου αλ-Κάιντα σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, και βέβαια στη ρύθμιση της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας ενδέχεται να μειωθεί αναμένοντας, μάλλον για αρκετό ακόμη διάστημα, τον νέο, ισχυρό μονάρχη.
